Цагаан сараар хамгийн завгүй хүн ээж байсан. Аавд маань гурван дүүд надад ,өөртөө гээд цагаан сар бүрээр бүгдэд нь шинэ дээл оёно. Хажуугаар нь аавдаа мөн бас бус хүний гуйлтаар дээл оёж өгнө. Гэхдээ одоогийнх шиг үнэ өртгөөр оёхгүй. Хэвийн боов, тостой боорцог(одоогийнхоор Өгөөжийн зүсмэл юм даа) монгол еэвэн, за тэгээд хайлмагийг мэхээртэй, ээзгийтэй, үзэмтэй, гурилан гээд хэдэн ч төрлөөр хийдэг байсан юм бэ. Хажуугаар нь цагаан дээлт буюу сармай дээлт хийнэ.
Ер нь идээ цагаанд ордог бүхий л зүйл маань өрхийн үйлдвэрлэл байж. Ээжийн маань ялангуяа боорцог нь трэнд болохоор амт, чанарын дээд дээ. Тэгээд ч тэр үү одоог хүртэл ямар ч нарийн боов, амттан ээжийн минь боорцгоос илүү санагддаггүй юм.
Манай нутгийнхан шингүүртэйг нь бодолцдог уу банш хийдэг байсан. Одоо ч хэвээрээ. Хорийн хоёр ч түмпэнгээр мах татаад, бүлүүдтэйгээ нийлээд хүүхэд томчуудгүй хориод хүн банш "ажиллагаанд" үзэж тарна даа. Айл бүхэн ийм л зүр зурагтайгаар хийдэг.
Бага шиг байхдаа банш өрөх ажилд томилогддог байж. Эгнээг нь жигд өр гэж хэлүүлээд л. Хэвийн боов хийх ажлыг бас л олны хүчээр амжуулна. Хүүхэд багачуудыг улаа бутартал, гарынх нь алгыг хөндүүр болтол бээмбээний гурил нухуулна даа. Чаддаг ч байсан юм уу даа одоо бодоход. Хэрэндээ л нухаж зөөлрүүлсэн бээмбээг томчууд шалгаж, элдүүр нь ханатал нухаад хэвэнд орлуудаг байсан санагдана. Манай нутагт монгол еэвэнг бас сайхан хийнэ. Амархан хатахгүй, амт чанарын хувьд ярих юмгүй. Бас цагаан дээлт буюу сармай дээлт хийнэ. Орцыг нь тааруулах чухал. Лав л элсэн чихрийг усанд уусгадаг шиг байсан санагдаж байна. Тэгээд зөөлөн галаар хайлуулаад нарийхан хэлбэртэй хийх, цаасыг нь нэгэн жигд зүсэж,чихрээ үзэмжтэй боох гээд ур ухаан шаардсан ажил байжээ. Гэхдээ би өөрөө гардаж хийж үзээгүй. Бүгд л аав , ээжийн бүтээлүүд байдаг байлаа.
Манай ээжийн аав бурмыг хачин сайхан хийнэ. Зөөлөн бас салахын аргагүй амттай тэр бурам нь хүн бүхний амтархдаг орос ирисийг дагуулахааргүй санагддаг. За ингээд бичээд байвал зөндөө байна даа. Битүүний өдөр бүхий л зүйлээ амжуулаад, орой нь хөгшин аавынх болон авгуудтайгаа өнөр өтгөн битүүлнэ. Тэгээд л шинийн нэгний өглөө эртлэн босож хөгшин аавындаа золгоно доо.
Олуулаа золголт хийдэг болохоор их л нүсэр юм болдог байж дээ одоо бодоход. Золголт хийсний дараа цай цүй идээ будаа болж, бууз жигнэх хооронд томчууд канастр буюу хөзөр, хүүхдүүд хоорондоо аль нэг гэртээ тоглоно.
Манайх хөгшин аавынхтай хамар хашаа болохоор тэр хооронд гэр рүүгээ бас гүйнэ ээ. Надад нэг муу зуршил байсан юм. Тэр нь дүү нараа уруу татан хамгийн түрүүнд тавгаа хуурайлна. Ээж хэн тэгснийг ч андахгүй. “Айлын том байж тавгаа хуурайлдаг энэнээс өөр хүн байдаг болов уу. Амьтан цай уулгахаас өмнө тавгийн чихрээ сорчлоод “ гэнэ.
Миний хувьд хөдөө хамаатнуудындаа очиж золгох хачин дуртай байж. Тэгээд тэр үү аав ээж дүү нартайгаа жил бүр золгуут хийх бүрт хамгийн сайхан халуун дулаан мэдрэмжийг өгдөг малчны хотхоны цагаан сарыг дахин мэдэрмээр санагддаг юм. Хүүхэд бид л болсон хойно тоглохоо урдаа барин , хаалга үүд онголзуулан хөөцөлдөж гүйлдэхэд халуун гэрийн утаа савсан байдагсан.
Сүүлтэй жигнэсэн банш, өрөм хөвүүлсэн таташ/ будаатахй аарц/ гээд нутгийн маань ажилсаг ээжүүдийн идээ будаа бүхэн амт чанарын дээд байдаг даа. Хоймортоо налайн суудаг хөх өвгөдийнхөө нөмрийг, монгол ёс заншил, дэг жаягийнхаа мөн чанарыг алдагдуулалгүй авч яваа нутгийнхаа цагаан сарыг хачин ихээр үгүйлдэг дээ.
Б.ТУУЛ
Сэтгэгдэл (1)