УЛС ТӨРИЙН ХИЛС ХЭРЭГТ ХЭЛМЭГДЭГЧДИЙГ ЦАГААТГАХ ХУУЛЬ ХУГАЦААГҮЙ ҮЙЛЧИЛДЭГ БОЛОХ УУ?

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны өчигдрийн (2024.04.02) хуралдаанаас Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгчдийг цагаатгах, тэдэнд нөхөх олговор олгох тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжиж, энэ талаарх санал, дүгнэлтийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар болжээ.

Хуулийн төслөөр цагаатгуулах тухай гомдлыг хүлээж авах хугацааг 2026 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр болгохоор тусгасан бөгөөд бусад оронд энэ төрлийн төрлийн хууль хэрэгжих хугацаагүй байдгийг төсөл санаачлагч С.Одонтуяа гишүүн хэлж байсан юм. Хуулийн үйлчлэх хүрээ нь 1921-1990 оны хугацааг хамардаг, хуулийн хугацаанаас хамааран шийдэгдэх боломжгүй болсон 167 иргэний асуудал хүлээгдэж байгааг мөн дурдсан.  Үүний зэрэгцээ манай улсад 1990 оноос хойш улс төрийн ямар нэгэн хилс хэрэгт хэлмэгдэгчдийг цагаатгах, тэдэнд нөхөх олговор олгох эрх зүйн зохицуулалт байхгүй байгааг дурдаад энэ талаар эрдэмтэн, мэргэжилтнүүд зөвлөлдөөд, олон улсын холбогдох конвенцод Монгол Улс нэгдэн орох нь зүйтэй гэдэг шийдэлд хүрснийг дуулгалаа.

Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгчдийг цагаатгах, тэдэнд нөхөн олговор олгох тухай хууль нь хугацаагүй үйлчилдэг олон улсын жишгийн дагуу төсөлд энэ зохицуулалтыг тусгах талаар санал хэлэв. 

Д.Цогтбаатар гишүүн өнөөдөр Монгол Улсад хэрэгжиж буй хууль тогтоомжид иргэнийг улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдүүлэхтэй холбоотой зохицуулалт бий эсэхийг тодруулахад С.Одонтуяа гишүүн “Төр иргэнийхээ эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн тохиолдолд хүлээх хариуцлага, нөхөх олговор олгохтой холбоотой эрх зүйн зохицуулалт огт байхгүй. Тиймээс НҮБ-ын 60 дугаар чуулганаас гаргасан төрийн одоо буруутай үйл ажиллагаанаас хохирсон иргэдийн асуудлыг зохицуулах агуулга бүхий конвенцод манай улс нэгдэн орох нь зүйтэй” гэлээ. Төслийн үзэл баримтлалтай холбогдуулан Д.Цогтбаатар гишүүн үг хэлэхдээ төр иргэнээ улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдүүлэх эрсдэл өнөөдрийг хүртэл байсаар байгаа учраас холбогдох хууль тогтоомжийг баталж, эрсдэлээс сэргийлэх, асуудал үүссэн тохиолдолд тухай бүр шийдвэрлэж, холбогдох талуудад хариуцлага тооцдог байх нь чухал. Улс төрийн хилс хэрэг гэдэг нь цаад агуулгаараа хууль бус аргаар төрийн эрхийг авах оролдлого учраас энэ төрлийн гэмт хэргийг хуульчлан, хариуцлага хүлээлгэдэг байх нь зүйтэй. Авлигын гэмт хэрэгтэнд оногдуулж байгаа ялын бодлоготой дүйхүйц шийтгэл оногдуулах нь оновчтой бөгөөд шийдвэрлэлтэд цаг хугацааны хязгаарлалт байх нь зохисгүй хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн. 

УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны гишүүдийн хэлсэн үгээс үзэхэд хуулийн төсөлд цагаатгуулах тухай өргөдөл хүлээж авах хугацааг 2026 оны 12 дугаар сарын 31-н болохоор тусгасан ч чуулганаар хэлэлцэх үеэр олон улсын жишгийн дагуу уг хуулийг хугацаагүй үйлчилдэг байлгах тухай асуудал хөндөгдөх бололтой.